Total kalça protezi ameliyatı hakkında merak ettiğiniz tüm konular kısaca bu makalede anlatılmaya çalışılmıştır. Ameliyata karar verme, ameliyat öncesi yapılan hazırlıklar, ameliyatta neler yapıldığı ve sonrasındaki iyileşme sürecinde karşılaşılabilecek durumlar ele alınmıştır.
Ayrıca ameliyat sırasında ve sonrasında ortaya çıkabilecek riskler hakkında bilgi verilmiştir.
Burada amaç sizin hastalığınıza yönelik kişiye özel bilgiler vermek değil rutin süreç hakkında genel bilgiler vermektir. Makale sizler için Doç. Dr. M. Nuri Erdem tarafından hazırlanmıştır.
Normal kalça eklemi nasıl çalışır?
Kalça eklemi femur (uyluk) ve pelvis (leğen kemiği) kemiklerinin bir araya gelmesi ile oluşan bilyeli yatak biçiminde bir eklemdir. Eklemin temel fonksiyonu ayağa kalkma ve yürüme aktivitesini sorunsuz yerine getirmektir.
Dolayısıyla kalça eklemi hasar gördüğünde en temel yaşamsal faaliyetlerden biri olan yürüme, yani hareket edebilme kabiliyeti etkilenmektedir. Bu durum hasta için oldukça ağrılı ve psikolojik olarak zor bir süreçtir.
Ancak kalça ekleminin değiştirilmesi olarak kısa özetleyebileceğimiz ameliyatlar sayesinde kişi tekrar eski yaşamına ve hareket kabiliyetine kavuşabilmektedir.
Kalçanızda neden ağrı olur?
Kalça eklemindeki ağrının en sık sebebi yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan artrit hastalığıdır.
Eklem kireçlenmesi olarak da adlandırılabileceğimiz bu durum ilerleyici kıkırdak hasarı ile karakterizedir.
Ayrıca kalça eklemi yaralanmaları, doğumsal rahatsızlıklar ve bağışıklık sisteminden kaynaklanan otoimmün hastalıklar da benzer şekilde kalça eklem kıkırdağının aşınıp bozulması ile sonuçlanabilmektedir.
Eklem kireçlenmesi maalesef ilerleyici bir süreçtir. Zaman içerisinde kişinin hiç ayağa kalkamamasına neden olabilmektedir
Total kalça protezi ameliyatı bir çözüm müdür?
Bu ameliyatın temel amacı artık işlevini kaybetmiş olan kalça ekleminin yenisi ile değiştirilmesidir.
Bozulmuş olan uyluk kemiğinin başı ve leğen kemiğindeki yuva değiştirilerek yerine özel alaşımlardan yapılmış protezler yerleştirilir.
Böylece ağrı, aksama, topallama, yürüme güçlüğü, oturup kalkarken yaşanan zorluk gibi pek çok şikayet ve bulgu, ameliyat ile iyileşebilmektedir.
Kalça ekleminin değiştirilmesinin faydaları nelerdir?
Ameliyat sonrası fark edilebilecek ilk önemli değişiklik ağrının azalmasıdır.
Ayrıca kısalığın telafisine bağlı olarak aksama ya da topallama ortadan kalkar.
Yürüme aktivitesi ağrısız hale gelir, böylece kişinin yaşam konforu yükselir, günlük işlerini yapabilir hale gelir.
İyileşme sürecinin parçası olarak kalça, uyluk ve bacak kaslarınız giderek güçlenir, böylece uzun mesafeli yürüyüşler de mümkün olabilmektedir.
İyi yapılmış bir kalça protezinin ömrü çok uzundur, yıllar boyunca rahat ve sorunsuz hareket edebilmenizi sağlar.
Total kalça protezi kimlere yapılır?
Ameliyata uzanan süreç içerisinde eklem kireçlenmesi pek çok yöntem ile tedavi edilebilmektedir.
Bunlar arasında başlıca ilaçlar, fizik tedavi, eklem içi enjeksiyonlar sayılabilir.
Ancak sebebi her ne olursa olsun kalça eklem kıkırdağının kaybolduğu, eklem yüzeylerinin bozulduğu ve yük taşıma kapasitesini kaybettiği tüm hastalarda bu ameliyat başarı ile uygulanabilmektedir.
Kıkırdak dokusu kendini iyileştirebilme yeteneğine sahip değildir. Sinirlere benzer şekilde bir kez hasar gördüğünde artık geri dönüş yoktur, bu nedenle protezler ile değiştirilmektedir
Ameliyat kararı nasıl alınır?
Öncelikle şu iyi anlaşılmalıdır; bu ameliyatın aciliyeti ya da zorunluluğu yoktur. Karar alındıktan sonra planlı olarak yapılan bir işlemdir.
Radyolojik olarak ayakta kalça eklemlerine röntgen çekilmesi tanı için yeterlidir.
Ancak ameliyata karar verdiren şey röntgende görülen problemler değil hastanın yaşadığı sıkıntılardır. Ağrı ya da hareket kısıtlılığı nedeni ile artık günlük işlerini yapamayan bir kişide ameliyat zamanı gelmiş demektir.
Ameliyat planı nasıl yapılır?
Her kişinin kalça ekleminin özellikleri ve hasar durumu o kişiye özeldir. Dolayısıyla fizik muayene bulguları ve röntgendeki değişiklikler birlikte değerlendirilerek yapılacak protez ameliyatının planı yapılır ve hasta ile ameliyat sonrası kazanacağı faydalar paylaşılır.
Örneğin doğumsal kalça çıkığı (Gelişimsel Kalça Displazisi) nedeni ile ameliyat planlanan hastalarda bacaktaki kısalığın ne kadar giderilebileceği bu aşamada hasta ile paylaşılır.
Ameliyat öncesi yapmanız gerekenler nelerdir?
Ameliyat öncesinde sizden birkaç konuda hazırlık yapmanız istenir.
Öncelikle sigarayı bırakmalı ya da azaltmalısınız. Tütün kullanımı iyileşme sürecini oldukça kötü etkilemektedir.
Ayrıca alkol miktarını azaltmalı ve mümkün olduğunca sağlıklı beslenmelisiniz.
Kullandığınız tüm ilaçları doktorunuz ile paylaşmalısınız. Özellikle kan sulandırıcı ilaçların ameliyattan bir hafta öncesinde uzman gözetiminde kesilmesi gerekmektedir.
Diş veya diş eti problemleriniz varsa ameliyat öncesinde tedavi ettirmeniz önemlidir. Ameliyat sonrası buralardan kana mikrop karışabilir, bu mikrop protezinize yapışabilir ve iyileşme sürecinizin çok uzamasına ya da yeniden ameliyat olmanıza sebep olabilir.
Ameliyat öncesi evde yapılması gereken hazırlıklar nelerdir?
Ameliyat sonrası ev içerisinde rahat olabilmek için birkaç basit önlem almanız faydalı olacaktır.
Öncelikle ilk 3 hafta size bir refakatçi gerekecektir, bir yakınınız ya da bir yardımcı ile konuşarak ayarlama yapmalısınız.
Ayağınızın takılmasına neden olabilecek halı, kilim gibi eşyalarınızı ya da yürüyüş parkurunuzu etkileyebilecek kablo, aksesuar veya mobilyalarınızı kaldırmalısınız. Burada amaç düşme riskini en aza indirebilmektir.
Eğilme ya da uzanmaktan korunmak için sık kullandığınız eşyaları beliniz ile omzunuz arasındaki raflara yerleştirmelisiniz.
Eviniz iki katlı ise alt katta tüm ihtiyaçlarınızı karşılayabilecek bir düzen oluşturmalısınız.
Bir süre alçak yerlere oturamayacağınız için tuvalet yükselticisi edinmeniz gerekmektedir.
Anestezi tarafından değerlendirmede neler önemlidir?
Tüm sağlık geçmişiniz, kullandığınız ilaçlar, daha önce olduğunuz ameliyatlar, mevcut ve daha önce geçirdiğiniz hastalıklar sorgulanır.
O anki sağlık durumunuzu incelemek için birtakım tahliller ve incelemeler yapılır.
Eğer anestezi açısından risk taşıyan bir hastalığınız varsa ilgili branş ile değerlendirilir. Burada amaç anestezi açısından riskinizin belirlenmesidir.
Ameliyat anestezisi iki türlü yapılabilir. Belden yapılan iğne ile belden aşağısı uyuşturularak ya da tam uyutularak ameliyat gerçekleştirilebilir. Bu tercih anestezi hekimi ile birlikte sizin onayınız alınarak yapılır.
Ameliyatın riskleri nelerdir?
Burada iki grup risk söz konusudur.
İlki anesteziye bağlıdır, bu riskler anestezi muayenesi sonrası sizinle paylaşılacaktır. Mevcut hastalıklarınız bu riskin artmasına neden olacaktır.
Kalça protezi ameliyatına bağlı riskler ise enfeksiyon, damar içinde kan pıhtılaşması, protezin yerinden çıkması, ameliyat bölgesinde damar ya da sinirlerin yaralanması olarak özetlenebilir.
Hastalar tarafından en çok merak edilen sorulardan biri bu risklerin oranıdır. Genel olarak bakıldığında bu oran yaklaşık %1-1.5 kadardır.
Ancak önemli olan risklerin varlığı değil bu risklerin ortaya çıkmaması alınması gereken önlemlerdir.
Gerek riskler gerekse önlemler konusunda cerrahi ekip ameliyat öncesi sizi ayrıntılı olarak bilgilendirecektir.
Ameliyat günü yapmanız gerekenler nelerdir?
Ameliyat saatiniz doktorunuz tarafından size bildirilecektir.
Sekiz saat öncesinden itibaren tam olarak aç kalmanız gerekmektedir.
Hastaneye ameliyat saatinden en az 2 saat önce gelmelisiniz.
Hemşireler ameliyat için hazırlanmanızı sağlayacaktır. Bu arada bazı formları okumanız ve imzalamanız istenecektir.
Hekiminiz sizi gördükten sonra ameliyathaneye götürüleceksiniz.
Heyecanlı ve tedirgin olmanız gayet normaldir. Bu heyecanı bastırmak için ameliyathaneye inmeden önce size sakinleştirici bir ilaç yapılacaktır.
Ameliyat ne kadar sürer?
Ameliyathaneye girdikten sonra damar yolu açılması, anestezi işlemleri, uygun pozisyon verilmesi, gerekli temizlik ve örtüm işlemlerinin yapılması yaklaşık 1 saat sürecektir.
Bu hazırlıkların ardından ameliyatınız başlayacak ve yaklaşık 60-90 dakika sürecektir.
Ameliyatın bitişinden sonra derlenme odasında alınacaksınız. Burada yaklaşık yarım saatte iyice kendinize geldikten sonra servisteki odanıza geçeceksiniz.
Ameliyat günü nasıl hissederim?
Ameliyattan çıktığınızda yara yerinde dren denilen ince bir hortum göreceksiniz, bu ameliyat sahasında biriken kanı dışarı alabilmek içindir.
Ayrıca idrar sondası ve ilaçlarınızın verilmesi için damar yolu takılı olacaktır.
Hareketsizliğe bağlı bacaklardaki damarların içinde pıhtılaşma olabilmektedir, bu riski azaltacak özel çoraplar giydiğinizi göreceksiniz.
Ameliyat tekniğine bağlı olarak bacağınızın uygun pozisyonda kalabilmesi için her iki bacak arasına yastık yerleştirilebilir.
Ameliyat günü ayağa kalkmamanız gerekmektedir. Ancak yatak içerisinde yapmanız gereken bazı egzersizler size anlatılacaktır.
Yatış pozisyonunuz da değiştirilebilir, bu konuda sağlık personelleri size yardım edeceklerdir.
Tüm ilaçlarınız serum olarak damar yolundan verilecektir.
Ameliyattan çıktıktan 4 sonra su içebilir ve yemek yiyebilirsiniz.
Ağrım olacak mı?
Eğer rejyonel yani belden uyuşturularak ameliyat yapılmışsa bir kateter yardımı ile belinizden ilaçlar verilmeye devam edecek ve böylece ağrınız olmayacaktır.
Genel anestezi ile yapılan ameliyatlar sonrası da damar yolundan verilen ağrı kesici ilaçlar ile ağrınız azaltılacaktır.
Tüm bu önlemlere rağmen ağrınız olabilir, bu durumda hemşireler tarafından size ek ilaç verilecektir.
Bu ameliyatların sonrasında genellikle ilk 24 saat içerisinde ağrı oldukça azalır ve sonrasında tahammül edemeyeceğiniz bir ağrı olmayacaktır.
Ne zaman ayağa kalkıp yürüyebileceğim?
Ameliyat olduğunuz gün ayağa kalkmayacaksınız.
Ertesi gün doktorunuz eşliğinde ilk kalkışınızı yapacaksınız. Yataktan nasıl kalkacağınız, yürüteç ile nasıl yürüyeceğiniz, koltuğa nasıl oturup kalkacağınız ve tekrar yatağa nasıl yatacağınız doktorunuz tarafından size ayrıntılı olarak anlatılacak ve gösterilecektir.
İlk yürüyüşler hep yürüteç ile yapılacaktır. Bu sizin düşme riskinizi azaltacaktır.
Rutin kalça protezi ameliyatı sonrası ekleme tam yük vererek yürüyebilmeniz mümkündür.
Ameliyat sonrası fizik tedavi gerekecek mi?
Ameliyat gününden itibaren yatak içinde bazı egzersizlere başlamanız gerekmektedir.
Kalça eklemi kireçlenmelerinde kalça çevresi kaslar zayıflar, eklem hareket kabiliyeti azalır. Tek taraflı kireçlenmelerde sağlam taraf ile karşılaştırıldığında bazı hareketleri yapamadığınızı görürsünüz.
Ameliyat sonrası eklemin eski hareket açıklığına kavuşması önemlidir. Bu nedenle bazı hastalarda hem kasları güçlendirmek hem de yeterli esnemeyi sağlayarak eklem hareketlerinin tekrar açılmasını sağlamak için fizik tedavi gerekebilmektedir.
Böyle bir ihtiyacınızın olup olmadığı doktorunuz tarafından ameliyat sonrası size bildirilecektir.
İyileşme dönemi neler yapmalıyım?
Bu dönem oldukça önemlidir.
Sizin evde yalnız kalacağınız ve kendinize dikkat etmeniz gereken bir süreçtir.
Ameliyat sonrası birtakım yasaklar olacaktır, bunlara azami dikkat etmeniz gerekmektedir.
Ayrıca yapmanız gereken egzersizler olacaktır. Bu noktada sabırlı olmanız, acele etmemeniz ve bunun yavaş ilerleyen bir iyileşme süreci olduğunu bilmeniz önemlidir.
Aktif yaşama ne zaman dönebilirim?
Bu süre, yapılan ameliyata ve ameliyat öncesi kalça ekleminizin ne kadar işlevsel olduğuna göre değişmektedir.
Mutlaka düzenli bir yürüyüş rutininiz olmalıdır, eklemin gücünü kazanması açısından bu önemlidir.
Her geçen gün kendinizi daha iyi hissedeceksiniz. Yasaklara uyduğunuz ve düzenli olarak limitler dahilinde hareketli kaldığınız zaman, iyileşme sürecini sorunsuz atlatacak ve günlük hayatınıza dönebileceksiniz.
Total kalça protezi önemli ve büyük bir ameliyattır. Normal aktif yaşama dönmeniz birkaç ayı bulacaktır.
Genellikle 6 hafta sonra masa başı işlere dönmek mümkündür. Ancak ağır işlerde çalışmak için 3 ile 6 ay geçmesi gereklidir.
Ameliyat sonrası kontroller ne zaman olur?
Ameliyattan sonraki 6. hafta, 3. ay ve 6. ayda kontrolleriniz olacaktır.
Bu kontrollerde yürüyüşünüz, eklemin hareket açıklığı, kalça çevresi kasların gücü değerlendirilecek ve röntgen çekilerek protezin durumu kontrol edilecektir.
Doktorumu ne zaman aramalıyım?
Bazı önemli durumlarda mutlaka doktorunuzu aramanız gerekmektedir.
Ameliyat sahasında şiddetli ağrı, kızarıklık, sıcaklık ya da akıntı olması, ateşinizin 38.5 derecenin üzerine çıkması, bacaklarda şişme ve kızarıklık olması, nefes almada güçlük çekilmesi ya da göğüs ağrısı olması durumunda vakit kaybetmeden doktorunuzu aramalısınız.
