Lëndimet sportive; përfshinë problemet që shfaqen gjatë pjesëmarrjes në sport, duke shkaktuar ndryshime në nivelin dhe dozën e aktivitetit sportiv, që kërkojnë këshilla dhe trajtim mjekësor dhe kanë efekte negative sociale dhe ekonomike. Në përgjithësi, mund të thuhet se është emërtim kolektiv për të gjitha llojet e dëmtimeve që ndodhin gjatë aktiviteteve sportive.
Sporti është emri i përbashkët për të gjitha lëvizjet fizike që kryhen në përputhje me rregulla dhe teknika të caktuara, ndihmojnë zhvillimin fizik, si dhe kanë për qëllim argëtimin dhe garën. Është e mundur që sportistët të mbajnë gjendjen dhe performancën e tyre në një nivel të lartë me stërvitje të rregullt. Një stërvitje ideale duhet të fillojë me ushtrime nxehjeje dhe shtrirjeje, dhe të përfundojë me ushtrime ftohjeje dhe shtrirjeje pas ushtrimeve të synuara.
Sipas përcaktimit të Sistemit Kombëtar Amerikan të Regjistrimit të Lëndimeve Sportive; Lëndimi i raportueshëm është ai që parandalon pjesëmarrjen në sport të paktën për ditën pas shfaqjes së tij. Lëndimi mund të përkufizohet gjithashtu si një ngjarje që bën që lojtari të humbasë të paktën një ndeshje ose stërvitje. Lëndimi sportiv mund të ndodhë si rezultat i një efekti të drejtpërdrejtë ose të tërthortë nga ndërprerja e papritur e lëvizjeve dinamike. Mund të ndërhyjë në aftësinë për të luajtur sport për një periudhë të shkurtër ose të gjatë kohore. Ndërsa mund të kalohet plotësisht i padëmshëm, ai gjithashtu mund të lërë plagë të përhershme.
Llojet e lëndimeve
Lëndimet sportive mund të analizohen në dy grupe kryesore: lëndime sportive dhe aksidente sportive.
Kur përmenden lëndimet sportive, ndryshimet në kocka, kyçe dhe inde të buta mund të kuptohen si rezultat i një situate jonormale që ndodh për shkak të tejkalimit të kufijve të tolerancës në inde. Disproporcioni midis ngarkimit dhe ngarkueshmërisë shkakton dëmtime sportive. Ky disproporcion shkakton dëmtim të organeve të lëvizjes kur ka ngarkesa mbi kapacitetin e organeve të lëvizjes ose në organet lëvizëse që janë dëmtuar më parë nga ngarkesat normale ose kapaciteti i ngarkesës së të cilëve është zvogëluar për shkak të çrregullimeve të zhvillimit.
Aksidentet sportive përkufizohen si një forcë e papritur, e jashtme që kërcënon shëndetin. Mund të shkaktojë dëme fizike dhe mendore. Kapaciteti mbajtës i indeve njerëzore është i madh. Për shembull, forca në tërheqje është rreth 6-12 kg/cm2. Në rastin e tendinit të Akilit, kjo arrin deri në 900 kg. Sipas statistikave, aksidentet sportive përbëjnë 10-15% të totalit të aksidenteve. Sipas studimeve të kryera në vende të ndryshme, probabiliteti i lëndimit brenda një viti është mesatarisht 1-2 në çdo njëqind sportist. Frekuenca e aksidenteve në shkolla është më e lartë (4%).
Shkaqet e lëndimeve sportive
Në përgjithësi ekzistojnë dy arsye të lëndimeve tek sportistët:
- Një traumë e vetme
- Paraqitet si pasojë e traumave të ndryshme si rënia, goditja, ndrydhja dhe shkelmimi.
- Mikrotraumat e përsëritura
- Lëndimet mikroskopike; Akumulimi i tyre rezulton në lëndime të quajtura “mbipërdorim”
Trajtimi paraprak për dëmtimet sportive përbëhet nga 5 metoda të rëndësishme. Këto përfshijnë mbrojtjen e zonës së lënduar, pushimin, aplikimin në të ftohtë, ngjeshjen (ushtrimin e presionit) dhe mbajtjen e zonës së lënduar të ngritur. Faza e dytë është periudha përfundimtare e trajtimit. Lëndimi shërohet me trajtime kirurgjikale ose medikale sipas nevojës. Faza e tretë përfshin protokollet e rehabilitimit që do të aplikohen në mënyrë që sportisti të marrë pjesë sërish në stërvitje dhe të maksimizojë performancën e tij.
Kirurgjia Sportive
Trajtimi kirurgjik i lëndimeve sportive ka disa dallime në krahasim me operacionet rutinë. Protokollet e rehabilitimit, veçanërisht për sportistët profesionistë, duhet të përcaktohen përpara operacionit për të siguruar rikthimin e tyre në stërvitje dhe progresi duhet të bëhet sipas këtij orari. Në këtë proces, është jetike që mjeku ortoped dhe fizioterapisti të veprojnë së bashku dhe të menaxhojnë trajtimin për një rezultat të suksesshëm.
Lëndimet më të shpeshta sportive lidhen me nyjen e gjurit. Çarjet e meniskut, këputjet e ligamenteve të kryqëzuara të përparme dhe dëmtimet e ligamenteve anësore janë lëndimet më të zakonshme që shihen në nyjen e gjurit. Megjithatë, mund të shihen edhe lëndime të kërcit dhe fraktura që përfshijnë kyçin. Në trajtimin e të gjitha këtyre problemeve përdoren operacione të mbyllura që kryhen me metodë artroskopike, pra duke hyrë nga vrima të vogla pa e hapur kyçin. Kështu, procesi i riparimit mund të kryhet pa dëmtuar indet ekzistuese dhe fizioterapia mund të fillojë në një kohë shumë të shkurtër pas operacionit.
Në mënyrë të ngjashme, lëndimet që përfshijnë nyjet e shpatullave dhe kyçit të këmbës mund të trajtohen me metoda të mbyllura. Qëllimi këtu është që personi të kthehet në gjendjen e tij/saj para lëndimit sa më shpejt të jetë e mundur. Për ta arritur këtë, është jetike të identifikohet problemi, të bëhet planifikimi i duhur dhe të menaxhohet mirë procesi i rehabilitimit pas operacionit.
